Ünlü düşmesi nasıl ayırt edilir?
İkinci hecesinde dar ünlü (ı, i, u, ü) bulunan bazı sözcüklere ünlüyle başlayan ek eklendiğinde dar ünlü düşer. “Bağrı” sözcüğünde ünlü düşmesi (bağrı Bazı iki heceli sözcüklerde ünlü ile başlayan bir ek varsa ikinci hecedeki dar ünlüler atlanır: ağız / ağız, alın / alın, çığlık / bağırsak, ben / benzi, beyin / beynimiz, boyun / boyun, yan / yan, burun / burunlar, burun / burunlar, göğüs / göğüs, kalp / yürek, göbek / göbek, oğul / oğul; dönüş- / dönüş-, … “Aşağı”, “yukarı”, “içinde”, “dışarıda”, “burada”, “orada”, “orada”, “ileri” vb. gibi kelimeler herhangi bir ek ile kullanıldığında, konuşma dilinde sonundaki ünlüler düşme eğiliminde olsa da (yukarı yerine yukarı, içeride yerine içeride vb.); yazıda hiçbir ünlü düşmez: aşağı, yukarı, içeride, dışarıda, buradan, burada, orada, ileri. Türkçe bir cümlenin son hecesinde bulunan dar ünlülerden biri bulunursa ve bu sözcüğün ardından ünlü harfle başlayan bir sözcük gelirse, sözcüğün son hecesindeki ünlü harf düşürülür. İki heceli ve ikinci hecede ı, i, u, ü gibi dar ünlü harfleri bulunan bazı sözcüklerin ikinci hecesinde ünlü ile başlayan bir ek varsa sözcüğün ikinci hecesindeki ı, i, u, ü gibi dar ünlü harfler düşer. Bu duruma Türkçe fonetikte ünlü düşmesi denir. A’da “kal(k)-dır-ım ⇒ kaldırım (ünsüz düşüşü)” B’de “yal(ı)n-ız ⇒ yalnız (sesli harf düşüşü)” C’de “et-en ⇒ eden (ünsüz değişimi)”” E “bas -gı ⇒ vurgu (ünsüz sertleşmesi)” Cevap D sayfa 4 105 Ses bilgisi çözümleri 3. test 1. A’da “yan(ı)l – ış ⇒ yanlış” B’de “çağ(ı) )r – ıl – ⇒ Çağıl -” C dilinde “yal(ı)n –ız ⇒ yalnız” E dilinde “… Dilimizdeki kelimeler ek aldığında kökleri değişmez. Bu kural iki kelime için geçersizdir. Buna göre, “I, you” kelimelerine -e eki eklendiğinde, kökteki e sesleri a olur ve bu ses olayına “ünlü değişimi” denir. “Ben + e – bana” kelimesi ünlü değişiminin bir örneğidir. Dar ünlü: azcık>acık, bircik>biricik vb. Alıntı sözcüklerin Türkçeleşme aşamasında, sözcüğün son hecesine Türkçe kurallarına uymayan iki ünsüzün eklenmesiyle ünlü türemesi görülmektedir. Bu sözcüğün yanlış yazılmasının “yanlış” veya “yanlış” olarak görülmesi yaygındır. Ancak, Türk dil kurallarına göre, bir ünlü düşmesi olan “ı” harfi ve bir ünlü türetmesi olan “i” harfi doğru kullanılmalıdır. Dolayısıyla “yanlış” sözcüğünün doğru yazımı. Çekimlemetekilyönelmegönlebulunmagönüldeayrılmagönüldentamlayangönlün40 satır daha Kelimeler birleştirildiğinde baskın ünlü (a, e) diğer ünlüyü zayıflatır ve düşmesine neden olur. kahve>kahvaltı için, cuma>cumartesi sonrası, ne>neden için, ne>n’ola için, sütlü>pirinç pudingi için, vb. ‘Umursuyorum’, ‘duyuruldu’, ‘isteğin için’, ‘git’, ‘avucun’ gibi kelimelerde sesli harf düşüşü yoktur. mutlu, sıcak, sıtma, evren, gevşetmek, değnek, geçiş, öğrenci, dilenci, isha, giysiler, dönüş, itibar, kuraklık vb. Pazartesi (Pazar + next = “e” ünlüsü atıldı.) Cumartesi (Cuma + next = “e” ünlüsü atıldı.) Kaynanaya (mother-in-law + ana = “ı” ünlüsü atıldı. Kahvaltı (kahve + six = “e” ünlüsü atıldı.) Şehir kelimesi, sesli harf fenomeninin meydana geldiği bir kelimedir. Sesli harf düşüşü sadece ismin -i accusativitesinde değil, aynı zamanda ismin -e accusativitesinde de meydana gelir. Bu kelime sıklıkla Şehire olarak yanlış yazılır. Doğru kullanım Şehre biçiminde olmalıdır. Türkçede, a, e ile biten fiillerin şimdiki zaman kipinde, a ünlüleri hem telaffuzda hem de yazımda ı, u’dur. E ünlüsü i, ü olur: başlar ( Ünsüz silinmesi, bir kelimenin sonundaki son ünsüzün son ekle birlikte çıkarılmasıdır. Türkçede ünsüz düşmesi genellikle -cık -cik eki olan kelimelerde görülür. Bunun dışında, birçok ilgili fiilin sonundaki ünsüz harf de çekimsel veya eklemeli ek ile kullanıldığında çıkarılır. Ünlü daralması, Türkçede geniş ünlülerin dar ünlülere dönüştüğü bir ses olayıdır. A veya e ünlüleriyle biten bir fiile -yor eki eklendiğinde, fiilin son hecesindeki ünlü ı, i, u veya ü ünlülerinden birine dönüşür: hide + yor > hides. wish + yours > wishs. celebrate + celebrate > celebrates. ÜNLÜ HARF DÜŞÜMÜ İki heceli ve ikinci hecesinde dar ünlüler “ı, i, u, ü” bulunan bazı kelimeler, ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında, kelimenin ikinci hecesindeki dar ünlü “ı, i, u, ü” düşer. Bu duruma ünlü düşmesi denir. Yunanca>Urum, Rusça>Urus, Far. zil>ilegen, rüzgar>rüzgar, anlaşma>irza (ağız), vb. Geniş-düz kalıcı ünlü türetmesi de görülür. Geniş-düz ünlü: sert>katı, düz>düz aşağı, geniş gün ışığı>geniş gün ışığı, dar>dar, tek başına>tek başına, vb. Dar ünlü: azcık>acık, bircik>biricik, vb.Hangi kelimelerde ünlü düşmesi olmaz?
Bir sözcükte ünlü düşmesi olması için gerekli şartlar nelerdir?
Ünlü düşmesi hangi harfler?
Kaldırım hangi ses olayı?
Bana sana hangi ses olayı?
Azıcık ünlü düşmesi mi?
Yanlış kelimesi ünlü düşmesi mi?
Gönle mi gönüle mi?
Kahvaltıda ünlü düşmesi var mı?
Giysi’de ünlü düşmesi var mı?
Ünlü düşmesi ne örnek cümleler?
Şehire mi şehre mi?
Oynayan kelimesinde ünlü düşmesi var mı?
Ünlü daralması nasıl anlaşılır?
5.sınıf ünlü düşmesi nasıl olur?
Ünlü türemesi ne örnek?